• TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı’nda mermer sektörünün Afyonkarahisar ve Bölge için önemi vurgulanmış, Bölgenin mermer üretimindeki potansiyeli ortaya konulmuştur.
• Özellikle Afyonkarahisar ilçelerinde ve diğer illerde çıkarılan mermer ise farklı biçimlerde işlenmek suretiyle ilin ihracatında başrol oynamaktadır.
• Türkiye İhracatçılar Meclisi ve İMİB verilerine göre; Afyonkarahisar ilinin maden ihracatı yaklaşık 235 milyon dolar civarındadır. Maden sektörü kapsamında son 5 yılın verileri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

• 2020 yılı SGK verileri üzerinden Ajans tarafından yapılan hesaplamalara göre imalat sanayinde en fazla istihdamın %37’e yakın bir oranla mermer sektörünün ağırlıkta olduğu diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı sektörü tarafından sağlandığı görünmektedir.

Kaynak: SGK İstatistik Yıllığı (2021); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

• Ajansımızın 19,4 milyon TL (def.) desteği ile İscehisar Mermer İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’nde "Mermer Akademisi" olarak adlandırılan bir merkez kurulmuştur. 
• Mermer Akademisi sayesinde orta-düşük teknolojili bir sektör olarak sınıflandırılan mermer sektöründe katma değerin artırılması hedeflenmektedir.
• Endüstriyel Tasarım, Makine Operatörlüğü, Kişisel Gelişim, Dış Ticaret vb. eğitimler gerçekleştirilmektedir.
• Türkiye’nin mermer sektöründe ilk garanti markası olan “ISCe – International Stone Certification” Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiştir.

• Gıda ürünleri ve içecek ürünleri 2022 yılı ihracat rakamı, TÜİK verilerine göre 31,2 milyon dolardır.
• %26’lık istihdam ile gıda sanayi Afyonkarahisar’ın 2. sıradaki gelişmiş sektörüdür. 
• İlde gıda ürünleri imalatı uzmanlaşma düzeyi yüksek sektörler arasındadır. 
• Bitkisel ve hayvansal üretimin yoğunluğunun fazla olması gıda ürünleri imalatı noktasında gelişmesine sebep olmuştur. Özellikle Sultandağı bölgesinde meyve işleme tesisleri ön plana çıkmaktadır. Patates üretimi yoğun olan ilmimizde Afyonkarahisar Merkez, Sandıklı ve Emirdağ ilçesinde ulusal çapta faaliyet gösteren patates işleme tesisleri mevcuttur.
• Termal kaynakların varlığı maden suyu üretimi konusunda ilimizi ön plana çıkarmaktadır. İscehisar ve İhsaniye illerinde 2 büyük maden suyu üretim tesisi faaliyettedir.
• Afyonkarahisar 2019 yılında UNESCO Gastronomi alanındaki şehirler arasında yer almaya hak kazanmıştır. Afyonkarahisar söz konusu Ağa "gastronomi" dalında kabul edilen Gaziantep ve Hatay’ın ardından Türkiye’den üçüncü şehir olma başarısını göstermiş ve dünyada bu alanda ağa kabul edilen 49 şehirden biri olmuştur.
• Coğrafi işaret tescil ve başvuru sayısı açısından da Afyonkarahisar ön plana çıkmaktadır. Hâlihazırda 48 adet tescilli ürünün 39 adedi gıda alanında yer almaktadır. Tescil bekleyen 10 adet gıda ürünü de bulunmaktadır. 

Tarım sektörü Afyonkarahisar ekonomisi ve istihdamı açısından önemli bir yer tutmaktadır. Tabloda Afyonkarahisar’ın iktisadi sektörler bazında 2019-2021 yılları arasındaki gayrisafi yurtiçi hasılası görülmektedir. Tarım sektörü giderek artan bir değer sahip olup 2021 yılı itibarıyla 9,4 milyar TL rakamına ulaşmıştır. Ayrıca tarım sektörü, sanayi sektörüne özellikle gıda ve içecek imalatı noktasında önemli bir girdi oluşturmaktadır.

Afyonkarahisar 2019-2021 Yılları Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla Miktarları (Bin TL)

                                                                                                             Kaynak: TÜİK 

Afyonkarahisar’ın toplam alan yaklaşık 1,4 milyon hektar olup bunun yaklaşık yarısı tarımsal alan olarak değerlendirilmektedir.

Afyonkarahisar ili canlı hayvan değeri ve hayvansal üretim değerinde ülke genelinde oldukça iyi bir noktadır. Bu durum ildeki gıda sektörünün de oldukça gelişmesini sağlamıştır. Ayrıca ilin bitkisel üretim değeri açısından ülke geneline göre iyi bir konumda olduğu söylenebilir.

Üretim Miktarı Bakımından Türkiye’de Öne Çıkan Ürünler

Teknolojik Seracılık

Afyonkarahisar, jeotermal kaynakları, uygun iklim koşulları, gelişmiş tarımsal altyapısı, toprak ve su analiz laboratuvarları ile teknolojik sera yatırımcıları için eşsiz bir ortam sunmaktadır. Afyonkarahisar’da seracılık üretimi içerisinde sebze üretimi ağırlıklı yer tutmaktadır. Afyonkarahisar genelinde yıllık 89.094 ton domates üretimi gerçekleşmektedir. Bu kapsamda sera yatırımlarında Sandıklı ve Merkez ilçeleri ön plana çıkmaktadır. 

Afyonkarahisar’a Gelmek İçin 10 Neden

1.         Kale, Çarşı, Mahalle; KÜLTÜR
2.         Nesillerin Kucaklaşması; KONAK
3.         Suyun Şifası; TERMAL
4.         Bereketin Ürünleri; ORTAK PAZAR – YÖRE PAZARLARI
5.         Geçmişin İzleri; FRİG VADİSİ
6.         12 Ay Deneyim; TABİAT ROTALARI
7.         24 Saat Yaşam; MOLA – KEYİF ve KEŞİF
8.         Mücadele Ruhu; ZAFER
9.         Antik Sanat; MERMER
10.         Yaşamın Keyfi; TAT  

Afyonkarahisar sahip olduğu doğal kaynakları, köklü geçmişi, ulaşım imkânları, modern konaklama tesisleriyle turizm çeşitliliğine sahip önemli bir ilimizdir. Afyonkarahisar jeotermal kaynakları ile termal ve sağlık turizmini; Frigya vadisi, kaya yerleşimleri, kentsel sit alanları, kalesi, şehitlikleri ve anıtları ile kültür ve tarih turizmini; tarihi camileri, türbeleri ve Mevlihanesi ile inanç turizmini; Eber Gölü, Acı Göl, Akdağ, 26 Ağustos Tabiat Parkı ve diğer tabiat parkları ile doğa turizmini, son yıllarda altyapı ve tesis yatırımlarının tamamlanması ile birlikte spor turizmi bünyesinde barındırmaktadır. 

Afyonkarahisar, turizm sektöründe gelişme kaydetmektedir. 2012 ve 2022 yılları verilerine bakıldığında Afyonkarahisar’a gelen yerli ve yabancı turist sayısı bakımından artış olmakla birlikte genel itibarıyla ilimiz yerli turist çekmektedir.

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı İstatistikleri, Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları (2022)

Çevre iller arasında yatak kapasitesi (14.967 yatak) yönünden Afyonkarahisar ili öne çıkmaktadır. Özellikle 5 yıldızlı otel sayısı bakımından önemli bir potansiyel bulunmaktadır. Hâlihazırda 11 adet 5 yıldızlı otel faaliyettedir. Aynı şeklide önümüzdeki dönemde farklı yatırım projelerinin başlaması beklenmektedir. 

Termal Turizm

Afyonkarahisar ve çevresi termal turizmde dünyada önde gelen yerler arasındadır. Bu yöre termal alanda Avrupa’da ilk sıralarda ve Türkiye’nin lokomotifi konumundadır. Ülkemizde 4 adet ana termal turizm bölgesi bulunmakta olup, Afyonkarahisar Frigya Termal Turizm Bölgesinde yer almaktadır. Afyonkarahisar özelinde ise 2 adet termal turizm merkezi bulunmaktadır. Bunlar Ömer-Gecek ve Sandıklı Hüdai termal turizm merkezleridir. Afyonkarahisar’da genel itibariyle tesisler termal turizm merkezlerinde odaklanmış bulunmaktadır. 

Zafer Kalkınma Ajansı tarafından 2018 yılında Afyonkarahisar adına, farklı ülkelerden farklı şehirlerin tecrübe paylaşımını teşvik ederek kentler ve termaller arasında güçlü bir ortaklık ağı oluşturmayı amaçlayan Afyonkarahisar Avrupa Tarihi Termal Kentler Birliği (EHTTA)’ya başvuru yapılması üzerine birtakım çalışmalar yürütülmüştür. Yapılan ziyaretlerin ve istişarelerin sonrasında üyelik öncesi EHTTA tarafından talep edilen bilgiler üzerinde kapsamlı bir çalışma yürütülerek 2018 yılının Kasım ayı içerisinde Afyonkarahisar Valiliği adına başvuru yapılmıştır. 14.03.2019 tarihinde gerçekleştirilen EHTTA Genel Kurulu Toplantısında yapılan oylama sonucu alınan olumlu kararla Afyonkarahisar ilinin üyeliği kabul edilmiştir.

Gastronomi Turizmi 

Afyonkarahisar Mutfağı geleneksel lezzetleriyle zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Özellikle hamur işlerinde haşhaş ve haşhaş yağı kullanımı yaygın olmakla birlikte yemeklerde ise etin özel bir yeri bulunmaktadır. Nohut ve buğdaydan elde edilen göce ve düğü (ince çekilmiş bulgur) yemeklerde çokça kullanılmaktadır. Afyonkarahisar Mutfağında 20’den fazla çeşitte yemeği yapılan patlıcanın özel bir önemi vardır. “Patlıcan böreği” ise Afyonkarahisar’a özgüdür. Afyonkarahisar’da özel günlerde kurulan meydan sofralarında toplu yemek yenir ve bu yemeğe “sıra yemeği” adı verilmektedir. Sıra yemeğinde yemek çeşidi, verilen davetin özelliğine göre 10-15 çeşit yemekten 40 çeşit yemeğe kadar çıkabilmektedir. Sıra yemeğinin sonunda, sindirimi kolaylaştırması için “bamya” verilmesi de Afyonkarahisar’a özgüdür. Afyonkarahisar’a özgü yemeklerden, göce tarhanası; et yemeklerinden bütüm et, Afyon kebabı, paçık, duvaklı hindi; sebze yemeklerinden patlıcan böreği, ilibada dolması, patlıcan-pırasa-maydanoz-kabak musakkaları, düğülü yaprak dolması ve ekşili bamya tadılması gereken lezzetlerdir. Hamur işlerinde de arabaşı, ağzı açık, börek, haşgeşli (haşhaşlı) bükme, ocak bükmesi, katmer, cızdırma ve öğmenin ayrı bir yeri vardır.

Afyonkarahisar UNESCO Gastronomi Ağına kabul edilen Gaziantep ve Hatay’ın ardından Türkiye’den üçüncü şehir olma başarısını göstermiş ve dünyada bu alanda Ağa kabul edilen 49 şehirden biri olmuştur. Afyonkarahisar Valiliği himayesinde 2018 yılından itibaren yerel paydaşlar ile işbirliği içinde yürütülen çalışmalar sonucunda Zafer Kalkınma Ajansı koordinasyonunda hazırlanan proje başvuru dosyası ile Afyonkarahisar Belediyesi adına yapılan ilk başvurusunda Ağa kabul edilmeyi başaran Afyonkarahisar, bu alanda büyük bir başarıya imza atmıştır.

İnternet sitesi: https://gastroafyon.org/

Kültür ve Tarih Turizmi 

• 19 Antik Kent,
• 7 Kale,
• 4 Kervansaray Osmanlı Selçuklu Dönemi

FRİGYA’NIN KALBİ AYAZİNİ

Anadolu kültüründe önemli bir yeri olan Frigler, M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren, Afyonkarahisar, Kütahya ve Eskişehir illerinin birleştiği bölgede, sanatsal kaya anıtları yaparak, insanlığa bir kültür armağanı sunmuşlardır. Friglerin siyasi gücü kısa bir sürede bitmesine rağmen, kültürel varlıkları günümüze kadar kalmıştır. Bu bölge, volkanik özellikli jeolojik yapısı nedeniyle işlemeye elverişli kayaç oluşumludur. Bu yüzden, özellikle kaya kültürü olan anıt, tapınak, mezar, yerleşim yerleri gibi kaya işçiliği, bu bölgenin her yerinde tek veya gruplar halinde görülebilmektedir. Neredeyse tamamı, eski bir yanardağ olan Türkmen dağının lavları ile kaplı olan Frigya Vadisi’nde birçok Frig, Bizans ve Selçuklu anıtı ve doğal oluşumlar (peri bacaları) görmek mümkündür.

Ayazini Köyü

Afyonkarahisar ili (Eskişehir ili, Seyitgazi ilçesi istikameti) Eskişehir karayolunun yaklaşık 27. kilometresinden içeri doğru 5 kilometre civarı gidildiğinde Ayazini Köyü’ne ulaşılmaktadır. Ayazini Köyü’nde ilk yerleşim izlerine güneybatı girişinde yer alan Höyücek Mevkii’nde rastlanmıştır. Buluntulardan burada en erken günümüzden 6.000 yıl önce yerleşildiği tespit edilmiştir. Ayazini ve çevresi MÖ 750-696 yılları arasında, Anadolu’nun önemli krallıkları arasında Friglerin egemenliğinde ve Dağlık Frigya olarak isimlendirilen bölgede yer almaktadır. Daha sonraki dönemlerde uzun bir süre Roma egemenliği altında kalmıştır. Bundan sonraki süreçte ise Selçuklu ve Osmanlı Devletleri egemenliğine girmiştir. Bu kısa tarihinden de anlaşılacağı gibi birçok uygarlığın yapı ve kültürüne ait izler bölgede yer almaktadır.

Doğa Turizmi

Afyonkarahisar’da son yıllarda yapılan yatırımlar ile pek çok tabiat parkı ve doğa turizmi değerleri önemli bir destinasyon merkezi olmuştur. Başkomutan Tarihi Milli Parkı, 26 Ağustos Tabiat Parkı, Akdağ, Dandindere Tabiat Koruma Alanı, Eber Gölü, Acı Göl ve Karamık Gölü ve diğer mağara, kanyon ve yayları ile doğa turizmini yönelik hâlihazırda olan ve yeni yapılan çalışmalar ile ön plana çıkmaktadır. Böylelikle Afyonkarahisar turizm potansiyeli ortaya çıkmaya ve ivme kazanmaya devam etmektedir. Özellikle Akdağ Tabiat Parkı turistler tarafından cazibe merkezi konumuna gelmiştir.

                                                                                                                                            Kaynak: Afyonkarahisar İli Doğa Turizmi Master Planı(2013-2023)

İnanç Turizmi

Afyonkarahisar merkez ve ilçelerinde inanç turizmine yönelik olarak pek çok eser bulunmaktadır. Mevlevilik denilince ilk aklımıza gelen şehir Konya’dır. Hz. Mevlana’nın orada yaşaması ve türbesinin orada olması bunun en önemli sebebidir. Ancak Mevlevilik sadece Konya’da kalmamış pek çok yerlere talebeleri ve eserleri vasıtasıyla yayılmıştır. Afyonkarahisar ili, Konya’dan sonra Mevleviliğin en çok yayıldığı il olduğundan, Mevleviliğin 2. merkezi olarak kabul edilmektedir. 

Merkez ilçede Mevlevi Cami ve müzesi, Ulucami, Gedik Ahmet Paşa Camisi, Mısri Cami, Kuyulu Cami ve Ot Pazarı Camisi önemli tarihi eserlerdir. İlçelerde ise Sandıklı’da Ulucami, Sinanpaşa’da Sinanpaşa Camii, Bolvadin’de Selçuklulardan kalma Alaca Cami, Rüstem Paşa Cami, İmaret Cami, tarihi Hititlere dayanan ve tamirini Mimar Sinan’ın yaptığı Kırkgöz Köprüsü ve Eber gölü yakınlarında sahabeden olduğu rivayet edilen Abdül Vahap Gazi Hz. Türbesi, Dinar’da Ulucami, Çay’da Taş Medrese, Taş Han ve Taş Cami gibi yerler önemli tarihi eserler arasında sayılabilir.

Selçuklu döneminde Afyon Emiri Nasuriddin Hasan tarafından 1272- 1277 yılları arasında 40 ahşap direk üzerine kündekari sistemi ile yaptırılan Ulu Cami, 746 yıldır ayakta durmaktadır. Selçuklu döneminde yapılan 5 ahşap direkli cami grubu arasında yer alan Ulu Cami, Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da düzenlenen 45’inci UNESCO Dünya Miras Komitesi toplantısında alınan kararla Dünya Miras Listesi'ne alınmıştır.

Spor Turizmi

Afyonkarahisar Spor Kompleksinin faaliyete girdiği 2015 yılı yaz itibarıyla spor turizmi konusunda önemli bir adım atılmıştır. Türkiye şampiyonası, yarı final, grup ve federasyon faaliyetleri olmak üzere satranç, voleybol, güreş, basketbol gibi çeşitli dallarda açıldığı tarihten itibaren farklı faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında şehir merkezindeki konumu itibarıyla Türkiye’de bir olan kano tesisinde, kano sporcularının yetişmesi için her türlü imkân sağlanacaktır. 400 metrekare alan üzerinde kurulan olan tesis içinde; kayıkhane, kafeterya, kapalı antrenman yeri, toplantı salonu, soyunma odaları mescit ve antrenör odaları bulunmaktadır.

Özellikle Afyonkarahisar Belediyesinin öncülüğünde Motor Sporları kapsamında yarışmalar ilimize kazandırılmıştır. Bu kapsamda Afyonkarahisar’ın Motor Sporları Merkezi olması yolunda gerekli altyapı çalışmaları bitirilmiş olup her yıl Dünya Motokros Şampiyonası Afyonkarahisar’da başarılı bir şekilde gerçekleştirilmeye devam etmektedir.